Czy tania czekolada to jeszcze czekolada? Prawda o składzie

Skąd ta tania czekolada na półkach - cała prawda o cenach kakao

No dobrze, ale o co chodzi z tymi cenami? Jeszcze na początku roku wydawało się, że czekolada stanie się towarem luksusowym, bo ceny ziaren kakaowca wystrzeliły w kosmos, osiągając jakieś absurdalne poziomy ponad 10 000 dolarów za tonę. A teraz? Ceny spadły, owszem, i to mocno, ale wciąż są o wiele wyższe niż dwa lata temu. Mimo to półki w marketach uginają się pod ciężarem tabliczek w cenach, które wydają się temu przeczyć, a niejedna tania czekolada kusi z gazetek promocyjnych.

Więc jak to możliwe? Producenci, zwłaszcza ci celujący w segment ekonomiczny, znaleźli się pod ścianą i musieli ciąć koszty. A najprostszym sposobem na cięcie kosztów jest... cięcie zawartości najdroższego składnika. Czyli kakao.

Zamiast drogiego masła kakaowego, które nadaje czekoladzie tę cudowną, kremową konsystencję i rozpływa się w ustach, do gry wchodzą znacznie tańsze zamienniki. Oleje roślinne. I to jest właśnie ten moment, w którym zaczyna się cała zabawa z czytaniem etykiet.

Dobre kakao, czyli zastrzyk zdrowia - ale czy dla każdego?

Skoro już wiemy, że w taniej czekoladzie jest go mało, to warto sobie zadać pytanie — dlaczego w ogóle powinniśmy go szukać? Ano dlatego, że prawdziwe kakao, zwłaszcza to surowe, nieodtłuszczone, to jest po prostu mały superbohater w proszku. To nie ma nic wspólnego z tym słodkim ulepkiem, który pamiętasz z dzieciństwa. Nic z tych rzeczy.

Co sprawia, że kakao ma tak dobre właściwości?

Prawdziwe, ciemne kakao to przede wszystkim kopalnia antyoksydantów, a konkretnie flawonoidów. Wyobraź sobie, że to tacy mali ochroniarze dla twoich komórek, którzy walczą z wolnymi rodnikami odpowiedzialnymi za starzenie się i wiele chorób. Badania pokazują, że te związki mogą wspierać układ krążenia, obniżać ciśnienie krwi i poprawiać pracę mózgu. Serio.

Do tego dochodzi potężna dawka magnezu. Jeśli łapią cię skurcze, jesteś wiecznie zestresowany albo masz problemy ze snem, to bardzo możliwe, że brakuje ci właśnie tego pierwiastka. A magnez w kakao to jedna z jego najlepiej przyswajalnych form.

A, i jest jeszcze teobromina. To taka kuzynka kofeiny, która też pobudza, ale robi to jakoś tak... łagodniej. Bez tego nieprzyjemnego uczucia kołatania serca. Po prostu poprawia koncentrację i dodaje energii w bardziej zrównoważony sposób.

Czy kakao ma jakieś przeciwwskazania?

Ideałów nie ma. Mimo swoich cudownych właściwości zdrowotnych, kakao nie jest dla wszystkich. Osoby z silną alergią, refluksem żołądkowym czy problemami z nerkami (ze względu na zawartość szczawianów) powinny na nie uważać. No i oczywiście, ze względu na teobrominę i śladowe ilości kofeiny, nie warto przesadzać z jego ilością, zwłaszcza wieczorem. Szczególnie jeśli jesteś wrażliwy na substancje pobudzające.

Zamienniki w taniej czekoladzie - co tak naprawdę jesz?

Producenci oszczędzają. Wrzucają do składu coś innego zamiast drogiego masła kakaowego. Ale co to jest i czy powinniśmy się tego bać? Prawda jest, jak zwykle, gdzieś pośrodku.

Legalne zamienniki - czyli olej palmowy i spółka

Prawo unijne jest tu dość precyzyjne. Producent może nazwać swój wyrób "czekoladą", jeśli doda nie więcej niż 5% innych tłuszczów roślinnych niż masło kakaowe. Co ląduje w tabliczkach najczęściej? Zazwyczaj jest to osławiony olej palmowy, ale też tłuszcz shea (tak, ten sam, który znajdziesz w balsamach do ciała) czy inne egzotyczne oleje.

Czy są niezdrowe? To zależy. Używane w tak małej ilości, prawdopodobnie nie zrobią ci wielkiej krzywdy. Problem z olejem palmowym jest jednak szerszy i dotyczy głównie jego utwardzonej, przemysłowej formy (bogatej w tłuszcze trans) oraz kwestii ekologicznych związanych z jego produkcją. Samo masło shea jest całkiem w porządku. Ale kluczowe jest to, że te tłuszcze zmieniają właściwości czekolady — ma inną temperaturę topnienia (nie rozpływa się tak fajnie w ustach) i często gorszy, bardziej woskowy smak.

Tajemnicze E476 - czyli droga na skróty

Jest jeszcze jeden składnik, na który warto zwrócić uwagę — polirycynooleinian poliglicerolu, ukryty pod kodem E476. To emulgator. Jego zadaniem jest poprawienie płynności masy czekoladowej, co ułatwia i przyspiesza produkcję. To taka "fastfoodowa" metoda tworzenia czekolady. Choć jest dopuszczony do spożycia i uznawany za bezpieczny, jego obecność to dla ciebie sygnał. Sygnał, że producent szedł po linii najmniejszego oporu i oszczędzał na każdym kroku, a nie tworzył produkt premium.

A co z innowacyjnymi zamiennikami bez kakao?

Warto też wspomnieć o czymś zupełnie nowym. W odpowiedzi na wysokie ceny i kwestie ekologiczne, na rynku pojawiają się startupy tworzące "czekoladę" kompletnie bez kakao. Używają do tego na przykład fermentowanych nasion słonecznika, bobu czy chleba świętojańskiego (karobu). To fascynujący trend, ale na razie to raczej ciekawostka. Produkty te nie są jeszcze szeroko dostępne i na pewno nie znajdziesz ich w taniej czekoladzie z dyskontu. To zupełnie inna bajka.

Jak więc odróżnić dobrą czekoladę od podróbki? Poradnik w 3 krokach

W porządku, teoria za nami. Przejdźmy do konkretów, bo przecież stoisz przed tą półką w sklepie i musisz podjąć decyzję. Jak w tym gąszczu kolorowych opakowań, obietnic producentów i promocji cenowych znaleźć coś, co jest warte twoich pieniędzy? To prostsze, niż myślisz.

Krok 1 - bezlitosne prześwietlenie składu

To jest absolutna podstawa i najważniejszy test. Zanim opakowanie wyląduje w koszyku, odwróć je i poświęć 15 sekund na analizę etykiety. Zasada jest banalnie prosta: im krótszy skład, tym lepiej. Prawdziwa, dobra czekolada nie potrzebuje całej tablicy Mendelejewa.

Szukaj na pierwszym miejscu w składzie miazgi kakaowej (lub masy kakaowej, ziaren kakao). To ona jest sercem czekolady. Jeśli na szczycie listy widzisz cukier, to już jest czerwona flaga. To znaczy, że płacisz głównie za cukier, a nie za cenne właściwości kakao. Sprawdź też, czy na liście nie ma dodatkowych tłuszczów roślinnych. Jeśli widzisz "tłuszcze roślinne (palmowy, shea)" albo emulgator E476, wiesz już, że masz do czynienia z produktem, na którym producent oszczędzał.

Krok 2 - test na zmysły, czyli wygląd i łamanie

Dobra czekolada powinna mieć gładką, jednolitą i lekko błyszczącą powierzchnię. Matowy nalot czy plamki mogą świadczyć o złym przechowywaniu, ale też o gorszej jakości.

A potem zrób test, który czekoladomaniacy uwielbiają. Złam kostkę. Prawdziwa, wysokiej jakości czekolada, zwłaszcza deserowa, złamie się z charakterystycznym, czystym i suchym trzaskiem. To dowód na odpowiednią krystalizację masła kakaowego. Tanie czekolady z dodatkiem olejów roślinnych są bardziej miękkie, wyginają się i łamią z głuchym odgłosem.

Krok 3 - moment prawdy, czyli smak i konsystencja

To jest ostateczny dowód. Włóż kostkę do ust i pozwól jej się powoli rozpuścić. Nie gryź od razu! Dobra czekolada, dzięki dużej zawartości masła kakaowego, powinna rozpływać się gładko i kremowo, otulając całe podniebienie. Nie powinna zostawiać tłustego, woskowego czy nieprzyjemnego posmaku.

Zwróć też uwagę na sam smak. Czy jest płaski i jednowymiarowy, zdominowany przez cukier? Czy może czujesz w nim coś więcej? Głębię, goryczkę, a może nawet jakieś zaskakujące nuty owocowe, kwiatowe czy korzenne? To właśnie ta złożoność smaku jest oznaką wysokiej jakości ziaren kakaowca.

Jakość, nie ilość - ostateczny werdykt

Wszystko sprowadza się więc do prostego rachunku. Zamiast całej tabliczki produktu, który w dużej mierze jest po prostu cukrem z dodatkiem tanich olejów, może lepiej sięgnąć po dwie, trzy kostki porządnej, gorzkiej czekolady? Takiej, która naprawdę smakuje, ma w sobie bogactwo flawonoidów i magnezu, i daje autentyczną satysfakcję, a nie tylko chwilowy, słodki haj.

To chyba najlepsza zasada, jaką można się kierować w świecie, gdzie drogie kakao zmusza nas do uważniejszego czytania etykiet. Czasem mniej znaczy po prostu więcej. I zdrowiej.

Często zadawane pytania (FAQ)